سایت مرجع دانلود پایان نامه - تحقیق - پروژه

معنی بیت: توقع و انتظار مجیر از حضرت بلند مرتبت تو این است که از عنایت و بزرگواری تو به حسن عاقبت و خیر و خوبی و بشارت تو دست یابد.
منابع قصیده ۷
۱-ناصر خسرو قبادیانی، دیوان، از روی نسخه تصحیح شده مرحوم تقی زاده، نشر چکامه، چاپ کبری، چاپ اول، ۱۳۶۱، ص ۶۱۶٫
وزن قصیده:
مفعول فاعلات مفاعیل فاعلان
بحر:
مضارع مثمن احزب مکفوف مقصور
مجیرالدین این قصیده را در زهد و موعظه و با وزن و ردیف یکی از قصاید استاد خود، خاقانی، سروده و در این قصیده به دنبال آرزوهای دنیوی بودن و پایبندی به دنیای فانی را نهی کرده و دنیای پس از مرگ و اندوختن توشه برای آخرت را متذکر شده است.
در این قصیده ی مجیر بسیاری از ترکیبات و مضمونهای به کار گرفته شده خاقانی در قصایدش به چشم می خورد.
۱)رخش امل متاز که ایام توسن است کار عدم بساز که رحلت معین است
رخش امل: اضافه تشبیهی، آرزو به اسبی تشبیه شده که آدمی سوار بر آن است، و آدمی را در عالم خیال به جاهایی می برد که آرزوی آنها را دارد.
رخش امل تازانیدن: مرکب آرزو را به جولان آوردن، کنایه از امید داشتن (فرهنگنامه شعری).
ایّام: در اینجا منظور روزگار و زمانه است.
توسن: سرکش
عدم: اینجا منظور جهان آخرت است.
بین رخش و توسن، ایهام تناسب وجود دارد و نیز بین رخش و توسن و متاز تناسب وجود دارد. بیت فوق مطابق فرموده مولای متّقیان حضرت علی(ع) است که فرمود:
«قصّروا الامل و بادروا العمل فخافوا بغته الاجل»
ترجمه: آرزویتان را کوتاه کنید و به عمل بشتابید و از ناگهانی اجل بترسید.
و معین بودن رحلت اشاره به آیه زیر دارد:
«و لکلّ امّه اجل فاذا جاء اجلهم لایستأخرون ساعه ولا یستقدمون»
ترجمه: و برای هر امتّی اجلی است پس چون اجل آنان فرا رسد نه ساعتی تأخیر کنند و نه پیش بیفتند. (تعلیقات دیوان مجیر، صص ۵۰۸-۵۰۷ )
معنی بیت: مرکب آرزو و امید را در این دنیای فانی به جولان در نیاور (زیاد امیدوار نباش)، چرا که روزگار مانند اسبی سرکش است و تو را بر زمین خواهد زد. برای دنیای آخرت توشه برگیر، چرا که برای هر کسی اجلی و زمان مرگی معین است و با فرارسیدن آن، به اجبار باید این دنیا را ترک گوید.
۲)بر خاک عاشقی پی او بر مگیر هان زیرا رقیب بر ره و معشوق دشمن است
مصرع دوم تمثیل است.
خاک: مقصود کره ی خاکی و توسعاً این جهان فانی مقصود است.
رقیب: به معنی پاسبان و نگهبان و دو کس که بر یک معشوق عاشق باشند. هر یکی مرد دیگری را رقیب باشد، چرا که یکی از دیگری نگهبانی و حفاظت معشوق می کند (غیاث). در اینجا ظاهراً مقصود از رقیب، مرگ است.
بین عاشق، رقیب و معشوق تناسب وجود دارد.
معنی بیت: ای انسان! تو بر این دنیا عاشق شده ای، این دنیا را رها کن؛ و در این عشق و عاشقی جهان، تو مانند عاشقی هستی که معشوقه اش دشمنش است و رقیبی سرسخت نیز در سر راهش دارد.
۳)امروز جای پای درین خاکدان که یافت؟ آنکو به دستگاه قناعت ممکن است
دستگاه قناعت: اضافه تشبیهی
ممکن (اسم مفعول): برقرار شده، پابرجا کرده شده (معین).
در بیت صفت سؤال و جواب وجود دارد.
معنی بیت: اگر تو بگویی که در این دنیا چه کسی برای خود تکیه گاه و جای پایی استوار تدارک دیده، من به تو می گویم که آنکسی که پابرجا کرده شده، قناعت و خرسندی است.
۴)دهر بلق است و عرصه خاکی مصافگاه منشین برو گرت نه سر زخم خوردن است.
ابلق:  قصیده ی۱، بیت ۲۳ .
مصافگاه: میدان جنگ و نبرد.
سرِ….: قصدٍ…
بین ابلق و مصافگاه، زخم خوردن تناسب وجود دارد.
این بیت تصویری از میدان جنگ را پیش چشم خواننده بیت می آورد.
معنی بیت: روزگار مانند ابلق سیاه و سفیدی است و این زمین خاکی چون میدان نبرد، بنابراین اگر نمی خواهی آسیبی به تو برسد، دنیا را محل اقامت خود مساز.
۵)ور زو نزاد بچه راحت عجب مدار کاین ابلق از طریق حقیقت سترون است
بچه راحت: اضافه تشبیهی.
از طریق حقیقت: به راستی.
سترون: عقیم و نازا.
ابلق استفاده از دنیا، به مناسبت شب و روز آن، که مثل اسب ابلق، سیاه و سفید است.
معنی بیت: اگر در این دنیا برای تو راحتی و آسایش حاصل نشو تعجب مکن چرا که حقیقتاً این ابلق دنیا عقیم است.
۶)بشنو که نیست عالم شش سو حریف چرب ور آب هفت عرصه دریاش روغن است
عالم شش سو: کنایه از جهان، دنیا، مجیر در جای دیگر دیوان عالم شش گوشه آورده است:
پیش آن دست که خورشید فلک طیره اوست هستی عالم شش گوشه محقر گیرند
حریف چرب: کنایه از یار مساعد (فرهنگنامه شعری).
هفت دریا: پیشینیان آبهای روی زمین را به هفت بخش تقسیم کرده و هر یک را نامی نهاده اند بدین قرار: دریای اخضر، دریای عمان، دریای قلزم یا بحر احمر، دریای بربر، دریای اقیانوس، دریای قسطنطنیه یا بحر الروم، دریای اسود. و کنایه از جهان مادی (همان).