پایان ­نامه کارشناسی ارشد

 

موضوع:

 

نقد و بررسی فضیلت ابوبکر بر اساس آیه هفده سوره مبارکه لیل

 

 منظر اهل سنت

 

استاد راهنما:

 

دکترعبدالرضا زاهدی زید عزه

 

استاد مشاور:

 

دکترحیدرعلی­رستمی زید عزه

 

تابستان۱۳۹۲

 

 

 

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)

 

 

 

 

 

چکیده مطالب

 

موضوع تحقیق نقد و بررسی فضیلت ابوبکر بر اساس آیه هفده سوره مبارکه لیل از منظر اهل سنت می باشد.

 

اهل سنت فضیلت ابوبکر را بر اساس آیه هفده سوره لیل به دلیل اجماع ثابت میکنند که با تمسک به روایات و جریانات تاریخی،بجهت انفاق اموالش در راه آزاد سازی هفت برده به خصوص بلال،نزول آیه« و سیجنبها الاتقی» را در شأن او می دانند.

 

اکنون در شرایطی قرار گرفته ایم که اصول اعتقادی ما (بویژه اصل امامت و ولایت) از طرف مخالفان مذهب تشیع با القاء شبهات مورد هجوم قرار گرفته و حقایق را وارونه جلوه می دهند. در چنین شرایطی آنچه که بر همه ما واجب عینی است تحکیم عقیده شخصی خود به ویژه در راستای ایمان واعتقاد به مسأله امامت و ولایت  میباشد که نوشتار حاضر در همین راستا جهت اثبات مکتب امامت از طریق نقد مکتب خلافت می باشد.

 

اولین نگارش های شیعه برای شناخت صحت از سقم با تدوین کتب رجالی و نیز به دنبال آن در حوزه سیره شناسی و حدیث شناسی، حجم عظیم اطلاعات توسط علماء متقدم و متأخر در دفاع از حریم مکتب اهل بیت علیهم السلام انجام گرفت .

 

 

 

روش تحقیق کتابخانه ای می باشد و با بهره گرفتن از منابع تفسیری،روایی، تاریخی ،تراجم و طبقات،و لغوی اهل سنت مسئله مورد نظر در سه محور پاسخ داده شد: در پاسخ به سبب نزولی که مفسرین اهل سنت بیان می کنند،به آسیب هایی که در  متن و سند روایات موجود است کاملا پرداخته شده و با تضعیف روایات مجامع روایی اهل سنت، شأن نزول صحیحی که مورد اجماع فریقین است اثبات شده است.

 

همچنین تعارض نظریه مفسرین و متکلمین اهل سنت با قرآن و تاریخ قطعی فریقین و عقل با ارائه دلائل روشن قرآنی و شواهد مسلم تاریخی و براهین عقلی قوی،ارائه گردید تا به این هدف نائل شویم:هیچ آیه ای در فضیلت و خلافت ابوبکر نازل نشده است و آن چه که مفسرین،مورخین و متکلمین اهل سنت در این خصوص می آورند ساختگی است.

 

کلید واژه های تحقیق: نقد و بررسی، فضیلت، ابوبکر، اهل سنت،سوره لیل

 

 

 

فهرست مطالب

 

 

 

 

 

۳

 

۱٫۱٫معرفی مسئله تحقیق ۳

 

۲٫۱بیان اهمیت و ضرورت مسئله تحقیق ۳

 

۳٫۱٫سابقه و پیشینه مسئله تحقیق ۶

 

برجستگیهای اثر ۸

 

۴٫۱٫ سؤالات تحقیق ۹

 

۱٫۴٫۱٫ سؤال اصلی ۹

 

۲٫۴٫۱٫ سؤالات فرعی ۱۰

 

۵٫۱٫ فرضیه تحقیق ۱۰

 

۶٫۱٫ روش تحقیق ۱۰

 

۱٫۷٫مصطلحات تحقیق.۱۲

 

۱۳

 

بخش اول: ارائه تفسیر روان و مختصر از آیه ۱۳

 

بخش دوم: شأن نزول آیه از دیدگاه اهل سنت ۱۷

 

اختلاف در آیه ۲۳

 

بخش سوم: دیدگاه مفسران اهل سنت و نحوه دلالت آیه بر فضیلت ابوبکر ۲۷

 

 

 

۳۴

 

بخش اول: اشکالات و ایرادات واژه شناسی ۳۴

 

بخش دوم: اشکالات و ایرادات روایات شأن نزول ۳۶

 

گفتار اول: ایرادات و اشکالات سندی ۳۶

 

۱٫ضعف طریق ۳۷

 

۲٫تضعیف رجال ۴۰

 

۴۴

 

گفتار دوم: ایرادات و اشکالات متنی ۵۳

 

۱٫اختلاف در متن روایات ۵۳

 

۲٫مخالف با زمان نزول سوره ۵۹

 

چند سوال بدون پاسخ ۶۱

 

 

 

۷۰

 

بخش اول: ناسازگاری با شرایط انفاق ۷۰

 

گفتار اول: امکانات مالی ابوبکر ۷۱

 

مسلم ترین شاهد ۷۵

 

گفتار دوم: زمان انفاق ۷۹

 

۱٫۲٫مدت اقامت و محاصره در شعب ابی طالب ۷۹

 

۲٫۲٫دوره هجرت ۸۳

 

۳٫۲٫ دوره اقامت در مدینه ۸۵

 

گفتار سوم: جهت انفاق ۸۵

 

گفتار چهارم: نیت عمل ۸۷

 

۹۴

 

بخش دوم: پاسخ با ادلّه قرآنی ۹۶

 

پاسخ اول: پیامبر غنی ۹۷

 

پاسخ دوم: با کرامت ترین فرد نزذ خداوند متعال ۹۹

 

پاسخ سوم: مشهورترین انفاق ها ۱۰۰

 

پاسخ چهارم: محبوب ترین فرد نزد خداوند متعال و پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم ۱۰۴

 

بخش سوم: نفی فضیلت با تمسک به تاریخ قطعی ۱۰۶

 

اقرار ابوبکر ۱۰۷

 

مخالفت خاندان وحی ۱۱۲

 

مخالفت های صحابه پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم ۱۱۵

 

عباس بن عبدالمطلب ۱۱۶

 

خالد بن سعید ۱۱۶

 

ابو سفیان بن حرب ۱۱۷

 

مخالفت عمر و اقرار وی ۱۱۸

 

گفتار چهارم: مخالفت با عقل ۱۱۹

 

 

 

۱۲۱

 

 

 

۱۲۷

 

۱۲۹

 

 

 

مقدمه

 

حمد و سپاس بى کران خداى را که به ما نعمت هاى بى شمارى ارزانى داشت و راه هدایت و حقیقت جویى را به ما الهام کرد و درود و سلام بر بندگان برگزیده اش، محمّد مصطفی صلی الله علیه وآله وسلم و خاندان پاک و پاکیزه اش.

 

دعوت اسلامی،فراخوان مردم به یکرنگی وهمبستگی واحتراز از جدایی وپراکندگی بود. قرآن با بیان رهنمودهای روشن وتشریح مبانی عقیده و ایمان ،همه انسان ها را به گرد آمدن در محور توحید سفارش کرد وتفرقه و چند دستگی را عامل دوری از راه مستقیم دین دانست.

 

رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم نیز که جز به عزت و شکوه مسلمانان و زیستن آنها براساس ارزش های والای دین خدا نمی اندیشید و از همه مهمتر آنکه خطرات آینده را با دیده الهی خویش می نگریست ؛ پیوسته از لزوم پایبندی به اصول و پایه های دین سخن گفته وامت مرحومه را از فرو افتادن به دام دین سازان و بدعت گذاران بیم می داد.

 

 

اما دیری نگذشت که امت اسلامی گرفتار انشعاب شده و مسلمانان به شاخه های گوناگون تقسیم شدند؛هر کس به فرقه ای رو آورد.وقایع شگفت انگیزی که تاریخ نیز برآن شهادت می دهد حکمرانی فرمانروایانی بوده است که تربیت یافته مکتب اصیل اسلامی نبوده بلکه برای تثبیت مقام و موقعیت خود به شیوه های گوناگونی از جمله خشونت و قساوت و سرکوب وتظاهر به دینداری متوسل شده اند.برای نمونه می توان امویان،عباسیان و در عصر کنونی آل سعود را نام برد که انحراف عقاید وخدشه دار کردن الگوهای اعتقادی اصیل ومثبت مردم زائیده دسیسه های آنها می باشد.

 

اکنون در شرایطی قرار گرفته ایم که اصول اعتقادی ما (به ویژه اصل امامت و ولایت) از طرف دشمنان حق از طرق گوناگون مورد هجوم قرار گرفته وبا القاء شبهات وتشکیلات،ایجاد تزلزل در اذهان بسیاری از افراد ناپخته وخام می نماید.

 

با توجه به این که اصل و بناء مکتب اهل بیت علیهم السلام بر اساس حجت شرعیه الهی و بر اساس نصوص قرآنی و نبوی صلی الله علیه وآله وسلم شکل گرفته است و راهی برای خدشه دار کردن آن وجود ندارد؛لذا پیروان مکتب انتخاب برای شرعی جلوه دادن مذهب و عقیده خود متوسل به دسته ای از روایات جعلی شدند که در شأن و فضیلت خلفاء ساخته شده است.البته اصل مرام و مسلک خود را نمی توانند بر قرآن و سخنان پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم تطبیق کنند و آن را انتصاب از جانب خداوند متعال فرض کنند زیرا به صراحت پایه و اساس مکتب خود را بر اساس شورای حل و عقد و انتخاب مسلمین در سقیفه می دانند.

 

مفسرین اهل سنت برای اینکه فرد انتخابی را بر اساس معیارهای اسلام جلوه دهند آیاتی را بوسیله روایاتی ساختگی بر خلفاء انتخابی تطبیق می کنند تا بدین شیوه از هجمه های اعتراضات بر مکتبشان بکاهند.

 

از مهمترین آیاتی که علماء اهل سنت بدان استناد می کنند،آیه شریفه هفده سوره مبارکه لیل است.مجموعه پژوهشی حاضر سعی دارد با دلایل متقن و محکم راه هر گونه اثبات فضیلت برای ابوبکر از راه آیه مذکور را ببندد و با انکار فضیلت ابوبکر،مذهب و مسلک انتخاب را تضعیف نماید.

 

روشی که در این دستاورد پژوهشی مورد استفاده قرار گرفته است،تتبع و استقصای کامل در منابع و مجامع اهل سنت می باشد که از تمام جهات تفسیری؛روایی؛تاریخی؛کلامی و عقلی مورد بررسی قرار داده و نقد کامل انجام دهد.برای رسیدن به این هدف مطالب جمع آوری شده در پنج فصل تنظیم یافته است که پس از ارائه طرح جامع تحقیق در فصل کلیات،ادله اهل سنت  به همراه روایات و جریانات تاریخی که به نوعی در ذیل آیه برای اثبات ادعای خود می آورند آورده شده است و در سه فصل پاسخ مناسب به کلیه این دلائل ارائه گردیده است.در ابتداء کاملا روایات از جهت متن و سند مورد بررسی و نقد قرار گرفته و سپس تناقضاتی که در ادعای اهل سنت با تاریخ صحیح،قرآن و عقل وجود دارد کاملا تشریح گردید.

 

در همین جا ارادت صمیمانه خود را پیشاپیش تقدیم اساتید گرانقدرم جناب آقای دکتر زاهدی و دکتر رستمی کرده،واز قصوراتم پوزش مى طلبم. برخداوند متعال توکل مى نمایم و از او مسئلت دارم که انجام این کار را بر من آسان گرداند و موفقم دارد.

 

در نهایت نسبت به کامل ویا بی نقص بودن این اثر هیچ ادعایی ندارم واز درگاه احدیت خواستارم ـ هر چند خودم را حقیرتر از حضور سر این سفره با عظمت می دانم ـ توفیق خدمت در مکتب امامت و ولایت عنایت فرماید واگر بهره معنوی از این نوشتار برده می شود این حقیر را از ثواب آن بهره مند فرماید.

 

«یا أَیُّهَا الْعَزیزُ مَسَّنا وَ أَهْلَنَا الضُّرُّ وَ جِئْنا بِبِضاعَهٍ مُزْجاهٍ فَأَوْفِ لَنَا الْکَیْلَ وَ تَصَدَّقْ عَلَیْنا إِنَّ اللَّهَ یَجْزِی الْمُتَصَدِّقینَ»

 

 

 

 

 

فصل اول:کلیات

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

• معرفی مسئله تحقیق
• بیان اهمیت و ضرورت مسئله تحقیق
• سابقه و پیشینه مسئله تحقیق
• صحابه نگاری
• صحابه نگاران پیشگام
• فضائل نگاری
• فضائل نگاری در تفاسیر
• برجستگیهای اثر
• سؤالات تحقیق
• سؤالات اصلی
• سؤالات فرعی
• فرضیه تحقیق
• روش تحقیق
• مصطلحات تحقیق

 

 

 

 

 

 

فصل اول:کلیات

 

آن چه در این فصل مورد ارزیابی قرار می­گیرد، کلیاتی درباره موضوع بحث،نقد و بررسی فضیلت ابوبکر بر اساس آیه شریفه هفده سوره مبارکه لیل از منظر اهل سنت می باشد. عناوین مطرح در این فصل عبارت است از : معرفی مسأله، بیان اهمیّت مسأله، پیشینه تحقیق، سؤالات­ تحقیق،فرضیه تحقیق و در نهایت به روش تحقیق می­پردازیم.

 

 

 

۱٫۱٫       معرفی مسئله تحقیق

 

 

 

اهل سنت با تمسک به آیاتی در صدد اثبات فضایلی برای ابوبکر هستند تا بدین وسیله اجتماع چند نفره در سقیفه را موجه قلمداد کرده و پیروان این مسلک را به احترام خاصی نسبت به خلیفه شان وادارند.

 

از مشهورترین آیات فضیلت،آیه هفده سوره مبارکه لیل می باشد که با استناد به روایاتی،نزول آن را به اثبات مقام و موقعیتی برای ابوبکر نسبت می دهند.تحقیق حاضر با به چالش کشیدن دلیل های آنان و کشف واقعیت به این هدف نائل می شود که این دسته از روایات و شأن نزول ها ساختگی بوده و طراحی اذهان و دستانی است که پس از رحلت پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه وآله وسلم بغض و کینه خود را نسبت به اهل بیت پیامبر علیهم السلام آشکار ساختند.

 

 

 

۲٫۱٫         بیان اهمیت و ضرورت مسئله تحقیق

 

در روزگارى که هر روز درگیرى‏هاى فکرى،فرهنگى و سیاسى تازه بین اقوام و ملیّت‏هاى مختلف و گوناگون آن به وقوع مى‏پیوندد،سخن حق را باید به گوش مجامع اهل سنّت و جماعت،با زبان و ادبیات خودشان رساند.

 

در مناطق دو فرقه ای تحریفات زیادی توسط مجامع اهل سنت به سهولت و ارزان در اختیار اهالی قرار می گیرد و با جدیت تمام افکار و عقاید خود را به خورد جوانان و حتی تحصیل کرده ها می دهند و افراد را در انتخاب راه حق دچار شک و تردید می نمایند.

 

یکی از آیاتی که مجامع اهل سنت به طرفداران و مخالفان خویش بر اثبات فضایل ابوبکر نشان می دهند آیه هفده سوره مبارکه لیل می باشد.در این خصوص قلم فرسایی زیادی شده است و مسئله را به گونه ای تغییر دادند که حتی جایگاه واقعی و خانوادگی و اجتماعی ابوبکر را با بهره گرفتن از آیه شریفه و روایات ساختگی مربوط به آن،کاملا وارونه جلوه دادند.به گونه ای که اگر کسی با شخصیت حقیقی او آشنایی نداشته باشد ممکن است او را ستوده و مورد احترام و الگوی خود قرار دهد چرا که علماء اهل سنت با تمسک به این آیه،انفاق و کمک های مالی او را نجات بخش اسلام و پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله وسلم و جامعه مسلمین دانستند و هر بی خبر و غافل از حقایق تاریخی با باور و پذیرفتن این مطالب،ممکن است خود را وامدار ابوبکر دانسته و بدنبال آن سر تسلیم بر سخنان و فرمایشات پبروان خلیفه فرود آورند. از طرفی دیگر،اکثر پیروان تشیع تنها به تولی عمل کرده و کتب و مقالاتی در جهت ولایت اهل بیت پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم می نگارند این بسیار ارزشمند می باشد اما کمتر کسی پیرامون تبری و بغض نسبت به دشمنان مکتب ولایت رغبت نشان می دهند.