سایت مرجع دانلود پایان نامه - تحقیق - پروژه

گرایش نهج البلاغه

عنوان  پایان­ نامه

بررسی و تبیین واقع­بینی و نسبت­سنجی آن با آرمان­گرایی در نهج­البلاغه

استاد راهنما

دکتر بخشعلی قنبری

زمستان۹۲

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)


چکیده
اسلام دینی واقع­بین است؛ به این معنا که در جستجوی «واقعیت» به عنوان آرمان، تلاش مردمان را جهت می­بخشد. از این­رو امام علی × در نهج­البلاغه به پیروی از قرآن در موقعیت­های مناسب به تبیین واقعیت پرداخته­است. واقع­بینی در همۀ عرصه‌های زندگی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده و به­عبارتی واقع­بینی می ­تواند انسان را در یافتن جهان­بینی صحیح هدایت کند؛ ضمن این­که مهم­ترین مبنای نیل به کمال مطلوب ، آرمان­ها نیز محسوب می­شود. از آن­جایی که بدون شناخت واقعیات و استعدادهای موجود نمی­توان حرکت بر مبنای واقعیات را به درستی برنامه ­ریزی کرد و به اهداف آرمانی دست­یافت، انسان می ­تواند با شناخت واقعیت­ها، حرکت، و تلاش خود را تنظیم و برنامه ­ریزی کنند.

امام علی × بنابر واقع­بینی­ای که از شرایط اجتماعی، سیاسی وزمانی داشته اند، برای حفظ و تقویت آرمان­های نظام نوپای حکومت اسلامی از هیچ کوششی فروگذاری ننمودند. در نگاه امام علی × واقع­بینی همان حقیقت­بینی است که بر مبنای قضاوت و جهان­بینی صحیح استوار بوده و در نهایت واکنشی معقول، انسانی و الهی را به همراه دارد و انسان را از رویکرد ناامیدی و ظلمانی دیدن جهان نجات می­دهد. آرمان­گرایی به آرزوهای متعالی و سازنده اشاره دارد که بدون توجه به واقعیات و بدون به­کارگیری سازوکارهای منطقی، خیال­پردازی بوده و باعث می­شود آرمان­ها در حد شعار باقی بمانند.

 
کلیدواژه­ها: آرمان­گرایی، آرمان، عقل، نسبت سنجی،  نهج البلاغه، واقع بینی، واقعیت.
 
 
 
فهرست مطالب
فهرست مطالب                                                                                                     صفحه
مقدمه .  ۱
فصل اول: کلیات و مفاهیم
۱٫۱٫ کلیات . ۴
۱٫۱٫۱٫ بیان مسئله . ۴
۱٫۱٫۲اهمیت وضرورت تحقیق ۵
۱٫۱٫۳٫ پیشینه تحقیق. ۶
۱٫۱٫۴واقع­بینی و آرمان­گرایی در بستر تاریخ ۷
۱٫۱٫۵ سؤالات تحقیق ۹
۱٫۱٫۶٫ فرضیات تحقیق. ۹
۱٫۱٫۷٫ شیوه­ی تحقیق و نگارش ۱۰
۱٫۲٫ مفاهیم. ۱۰
۱٫۲٫۱٫ واقعیت ۱۱
۲٫۲٫۱ واقع­بینی. ۱۱
۳٫۲٫۱٫ نسبت سنجی. ۱۳
۴٫۲٫۱٫ آرمان و آرمان­گرایی ۱۴
۵٫۲٫۱٫ عقل. ۱۶
فصل دوم: مبانی واقع بینی وآرمان­گرایی از دیدگاه امام علی ×
مقدمه ۱۹
۲٫۱٫ مبانی خداشناختی واقع بینی وآرمان­گرایی در نهج­البلاغه. ۱۹
۲٫۱٫۱٫الوهیت ۲۰
۲٫۱٫۲٫ ازلیت و ابدیت. ۲۳
۲٫۱٫۲٫۱٫ علم ازلی ۲۴
۲٫۱٫۲٫۲٫قدرت گسترده. ۲۶
۲٫۱٫۲٫۳٫ حکمت الهی. ۲۷
۲٫۱٫۳٫ ربوبیت ۳۰
۲٫۱٫۳٫۱٫ ربوبیت تکوینی ۳۱
۲٫۱٫۳٫۲٫ ربوبیت تشریعی . ۳۴
۲٫۲٫ مبانی انسان شناختی واقع بینی وآرمان گرایی در نهج البلاغه ۳۶
۱٫۲٫۲٫فطرت. ۳۹
۲٫۲٫۲٫تقوا. ۴۳
۳٫۲٫۲٫بصیرت ۴۵
۴٫۲٫۲٫تعقّل ۴۷
۵٫۲٫۲٫عمل صالح ۴۸
نتیجه فصل ۵۰
 
فصل سوم: بررسی و تبیین واقع­بینی از دیدگاه امام علی ×
مقدمه. ۵۳
۳٫۱٫ واقع­بینی در قرآن ۵۴
۲٫۳٫ واقع بینی در نهج البلاغه ۵۶
۳٫۳٫ عوامل دستیابی به واقع بینی. ۵۹
۳٫۱٫۳٫ ذکر حق. ۵۹
۳٫۲٫۳٫ خود سازی. ۶۰
۳٫۳٫۳٫ تقوا ۶۲
۳٫۴٫۳ گرایش سالم. ۶۴
۳٫۵٫۳٫ تلاوت قرآن ۶۵
۳٫۳٫۶٫بهره گیری از ابزار شناخت . ۶۶
۴٫۳٫ آثار واقع بینی ۶۷
۴٫۱٫۳٫ بدعت گریزی ۶۸
۴٫۲٫۳٫ شهامت ۶۹
۴٫۳٫۳٫ قاطعیت و جسارت انقلابی. ۷۰
۴٫۴٫۳٫ حرکت سنجیده. ۷۲
۵٫۳٫ موانع واقع بینی. ۷۴
۵٫۱٫۳٫ موانع درونی. ۷۴
۳٫۵٫۱٫۱٫ وابستگی های مادی ۷۴
۵٫۱٫۲٫۳٫ وابستگی‌ها و سوگیری‌های عاطفی. ۷۶
۵٫۱٫۳٫۳٫ پیروی از هواهای نفسانی ۷۷
۵٫۱٫۴٫۳٫ آرزوهای طولانی. ۷۸
۵٫۲٫۳٫ موانع بیرونی ۷۹
۵٫۲٫۱٫۳٫ شبهه­ها ۷۹
۵٫۲٫۲٫۳٫ فتنه­ها. ۸۲
نتیجه فصل ۸۷
فصل چهارم: بررسی و تبیین آرمان­گرایی از دیدگاه امام علی ×
مقدمه. ۹۱
۱٫۴٫ نقش آرمان­گرایی در زندگی ۹۳
۲٫۴٫ آرمان­گرایی در قرآن ۹۶
۳٫۴٫ آرمان­گرایی در نهج البلاغه ۹۹
۴٫۴٫ عوامل دستیابی به آرمان­ها در نهج البلاغه ۱۰۰
۴٫۱٫۴٫ اقامه و احیای حق و دفع باطل ۱۰۰
۴٫۲٫۴٫ اصلاح نفس ۱۰۱
۴٫۳٫۴٫ آزاداندیشی. ۱۰۲
۴٫۴٫۴٫ قاطعیت در مبارزات حق طلبانه ۱۰۴
۴٫۵٫۴٫ شایسته سالارى ۱۰۵
۴٫۶٫۴٫ اصلاح جامعه اسلامی ۱۰۶
۴٫۴٫۷٫ خنثی سازی فتنه ها و شبهه ها ۱۰۹
۵٫۴٫ آثار آرمان­گرایی در نهج البلاغه ۱۱۲
۵٫۱٫۴٫ اجرای حدود الهی. ۱۱۲
۵٫۲٫۴٫ حفظ کرامت انسانى. ۱۱۳
۵٫۳٫۴٫ تأمین سعادت مادى و معنوى. ۱۱۵
۵٫۴٫۴٫ خود کفایی ۱۱۶
۵٫۵٫۴٫ وحدت سیاسی ۱۱۷
۵٫۶٫۴٫ تأمین رفاه عمومى. ۱۱۹
۵٫۷٫۴٫تأمین امنیّت. ۱۲۰
۵٫۸٫۴٫ تحقق عدالت. ۱۲۱
۵٫۹٫۴٫ کسب رضایت عامه مردم ۱۲۲
۶٫۴٫ موانع آرمان­گرایی در نهج البلاغه ۱۲۵
۶٫۱٫۴٫ غفلت از یاد خدا. ۱۲۵
۶٫۲٫۴٫ یک جانبه نگری ۱۲۶
۶٫۳٫۴٫ خود محوری. ۱۲۷
۶٫۴٫۴٫ تفرقه ۱۲۸
۶٫۵٫۴٫ سستی وتنبلی ۱۲۹
۶٫۶٫۴٫ پیروی ازهواهای نفسانی. ۱۳۰
۶٫۷٫۴٫ عصبیّت ۱۳۱
۶٫۸٫۴٫ تقلید کورکورانه از نیاکان ۱۳۳
۶٫۹٫۴٫ نافرمانی از رهبر. ۱۳۴
۶٫۱۰٫۴٫ بروز فتنه­ها وشبهه­ها. ۱۳۶
۶٫۱۱٫۴٫ حاکمیت فرهنگ استکباری ۱۳۷
نتیجه فصل ۱۳۹
فصل پنجم: نسبت­سنجی واقع­بینی و آرمان­گرایی در نهج­البلاغه
مقدمه. ۱۴۶
۵٫۱٫ فرآیند تحقق آرمان­ها نسبت واقعیات ۱۴۶
۵٫۲٫ نسبت واقع بینی امام علی × با آرمان گرایی در سکوت۲۵ ساله حضرت          ۱۴۷
۵٫۲٫۱٫ سفارش پیامبر اعظم ’ ۱۵۱
۵٫۲٫۲٫ حفظ وحدت جامعه اسلامی. ۱۵۳
۵٫۲٫۳٫ پیدایش مرتدین و پیامبران دروغین. ۱۵۳
۵٫۲٫۴٫ کمی یاران و حامیان . ۱۵۴
۵٫۲٫۵٫ حفظ کیان و بقای اسلام. ۱۵۵
۵٫۲٫۶٫عوامی مردم و احیای فرهنگ قبیله­ای ۱۵۶
۵٫۲٫۷٫ سرعت بیعت و شدت عمل اصحاب سقیفه ۱۵۶
۵٫۲٫۸٫ نگه­داشتن حرمت دین. .۱۵۷
۵٫۳٫ نسبت واقع­بینی امام علی × با آرمان­گرایی در دورۀ حکومت پنچ سالۀ حضرت    ۱۵۸
۵٫۳٫۱٫ مشروعیت ۱۵۸
۵٫۳٫۲٫مقبولیت. ۱۵۹
نتیجه فصل ۱۶۰
فصل پایانی: نتایج و پیشنهادها
نتایج ۱۶۳
پیشنهادها ۱۶۶
منابع :
منابع فارسی. ۱۶۸
منابع عربی. ۱۷۲
مقالات. ۱۷۴
مجلات. ۱۷۴
نرم­ افزار­ها. ۱۷۴
سایت­ها ۱۷۵
مقدمه
اسلام دینی حقیقت­گرا و واقع­بین است به این معنا که درجستجوی حقیقت به عنوان آرمان، تلاش مردمان را سامان و جهت ­بخشده و به آنان آموزش می­دهد. از این رو، امام علی × در نهج­البلاغه نیز به پیروی از قرآن به در موقعیت­های مناسب به بیان واقعیت در عرصه­های مختلف پرداخته است تا مردم با شناخت واقعیت­ها و بر پایۀ آن­ها حرکت و تلاش خود را تنظیم و برنامه ­ریزی کنند؛ زیرا بدون شناخت واقعیات، توانایی ها و استعدادهای موجود، نمی­توان حرکت رو به حقیقت را به­درستی برنامه ­ریزی کرد و به اهد
اف آرمانی دست یافت.
درحقیقت، آرمان، گم­شدۀ انسان مؤمن بوده و باید برای دستیابی به آرمان­ها در واقعیت، یک فرآیند زمانی لازم باشد تا با شناسایی عوامل، آثار و موانع واقع بینی، گام­های اساسی در جهت رسیدن به آرمان­های الهی برداشته شود.
البته در نگرش قرآنی، به اصول دوگانۀ واقع­بینی در عین حقیقت­گرایی توجه خاص شده و می­شود. رهبران اسلامی در این نگرش، انسان­های ذهن­گرا و ایده­آلیست محض نیستند؛ در عین حال انسان­های رئالیست و واقع­گرای صرف نیز نمی­باشند. آنان به جای واقع­گرایی به واقع­بینی توجه داشته و آن را از اصول اساسی و بنیادین حرکت خود قرار می­ دهند. آنان هم­چنین به حقایق هستی توجه دارند. حقایقی که در تفاسیر قرآنی با آن­ها آشنا شده ­اند. این حقایق، از حقیقت یگانه­ای سرچشمه می­گیرد و آن حقّ محض است که خداوند یگانه و یکتاست. از این سرچشمه همۀ حقایق شناخته ­می­شود و گرایش به سوی آن به عنوان ایده­آل و آرمان در برنامۀ مسلمان مؤمن قرار می­گیرد. این­گونه است که واقع­گرایی جای خود را به حقیقت­گرایی و حقیقت­بینی جای خود
را به واقع­بینی می­دهد. از این روست که پاسخ­های قرآن، اسلام و رهبران آن بر پایۀ واقعیت­بینی و حقیقت گرایی شکل و سامان می­یابد.
ازاین روی، لازم به ذکر است، مراد این پایان نامه بررسی مصادیق عینی واقع­بینی وآرمان­گرایی درنهج­البلاغه بوده، و منظور ما در این پژوهش، بررسی مبانی نظری و فلسفی مطرح شده در فلسفۀ یونان قدیم و نظریات رئالسیم(واقع گرایی)، ایدآلیسم (آرمان­گرایی) غرب که در قرن هجدهم به اوج خود در عالم سیاست رسید، نیست.
در آموزه­های دینی ما به­خصوص در نهج­البلاغه بعد از قرآن توجه خاصی به واقع­بینی و آرمان­گرایی شده است. البته جهت­دادن واقعیات به سوی آرمان­های حقیقی نمی­تواند یک شبه و به یکبار انجام پذیرد.
بررسی و مطالعه دقیق تاریخ زندگی پیشوایان دین، این امر را روشن می­سازد که ائمۀ دین با واقع­بینی، در پی حقیقت آرمانی خود، جامعه را سامان و سازمان داده­اند. لذا در این پژوهش تلاش کرده­ایم که با بررسی نهج­البلاغه، ابتدا به تبیین واقع­بینی و آرمان­گرایی در این کتاب بپردازیم و سپس، نسبت آن دو با هم سنجیده، تا میزان تحقق آرمان­ها در واقعیات با تکیه بر نهج­البلاغه مورد بررسی و شناسایی قرار گیرد تا إن­شاءالله به عنایت خداوند متعال و ائمه اطهار، به درکی از اقیانوس بی­کران نهج­البلاغه دست­یافته و به این معرفت برسیم که آن حضرت با توجه به اصل واقع­بینی و حقیقت­گرایی چگونه عمل کرده­اند و اهداف اسلام و قرآن را به سوی آرمان­های الهی پیش برده­اند.
 
 
 
 
 
فصل اول
کلیات و مفاهیم
 
 
 
۱.۱.کلیات
در این فصل چنان که از نامش پیداست به مقولاتی اشاره خواهیم­نمود که به ایجاد نگاهی کلی نسبت به عنوان پژوهش در خواننده کمک کند. برای نیل این مهم ابتدا، به بیان مطالبی چون بیان مسئله، اهمیت و ضرورت مسئله، سؤالات، فرضیات، پیشینه، شیوه تحقیق و نگارش می­پردازیم.
 
 
 
۱.۱.۱. بیان مسئله
محور اصلی در این پژوهش مسئله ماهیت و نسبت واقع­بینی و آرمان­گرایی است.